Әлішер Науаи "Фархад пен Шырын"

Жалпы мәлімет

Әлішер Науаи 

Түрк жұртының ұлы ақыны, ойшылы, қоғам және мемлекет қайраткері Әлішер Низамиддин Науаи 1441 жылы Хорасан мемлекетінің Герат қаласында Ақсақ Темірдің ұрпағы ақсүйектер отбасында өмірге келген. 1501 жылы қаңтар айында қайтыс болып, сүйегі туған қаласы Гератта жерленді.  

Ә.Науаидың ең атақты шығармасы Шығыс шайырларының дәстүрінде жырланған «Хамса» (бестік) аты көрсетіп тұрғандай бес дастаннан тұрады. «Хамсаның» ішіндегі ең көлемдісі «Фархад пен Шырын» (1484) да — кезінде Шығыс ақындары көп жырлаған «Хұсрау-Шырын» дастанының басқаша қырынан келген көркем нұсқасы. 

Әlşer Nawaı

Farhad ve Şirin

Bu zebo bazmnıŋ alhonnamoyi

Bu yaŋlığ böldi söz dastonsayori.

Ki çun Xoqoŋa teŋri berdi farzand,

Bo lub ul hadya birla şodu xursand.

Jamoli birla köŋlin aylabon xuş,

Otin qoymaq sori böldi raqamkaş.

Jamolidin koruŋaç farri şohi,

Bu fardin yorudi mah to ba mohi.

Qo yub yuz himmatu iqbolu davlat,

Hamul far soyasidin torti ziynat.

Bu javharlarğa çun isnod torti

Murakkab aylagaç Farhad torti.

Bu farni hodiyi baxt etgaç irşod,

Ravon şahzoda otin qoydı Farhad.

Hariru hulla içra boğlabon çust,

Murassa mahd içinda toŋdilar rust.

Bu nav ermas ato qoyöadı otin

Ki, kogaç işq aniŋ pokiza zotin.

Aŋa farzona Fahad ism qoydı.

Huruf, mağazin beş qism qoydı.

Firoqu raşku hajru oh ila dard,

Birar harf ibtidodin aylabon fard.

Borin ustodi işq etgaç murakkab,

Tarakkubdin bu ism öldi murattab.

Malolat mahdida zor etti oni,

Bu qayd içra giriftor etti oni.

Maalqssa çu torti mahd maskan,

Qafas davlat humoyığa nişiman.

Maalqissa çu torti mahd maskan,

Qafas davlat humoyiğa nişiman.

Arusi çarx tun-kun doyakirdor,

Bolub har tavri holidan xabardar.

Topid har qatra bir durdin nişoni,

Va lekin borçasi durri maoni.

Içarda mördin oksuk ğizosi

Topid qut onçakim, arslon bolosi.

Birovkim işqdin bolğay aŋa qut,

Sut içsa dur bolur içsa yoqut.

Bu yaŋliğ çun bir öldi yoşi oniŋ

Şaraf durriğa yetti boşi oniŋ.

Qadam urdiyu tarki mahd qıldı,

Qoyub emgak yuruuga jahd qıldı.

Çu uç yoşiğa çekti davri aflok,

Tkallum qıldı andaq kim duri pok.

Sözi bori bolub afsonai işq,

Maqomu maşani koşonai işq.

Ajabdur uç yoşinda közgә atfol,

Neçukkim on yaşinda ozga atfol.

Qolib bu işda el hayroni oniŋ,

Sirehru mehr sargardoni oniŋ.

Ato bu nav körgaç iş hisobin,

Munosib aŋladi ilm iktisobin.

Keturdilar hakimi nuktadone,

Bilik birla jahon içra jahone.

Falak muşkillari hal fikratidin,

Falaka muşkil oniŋ diqqatidin.

Quyoş yaŋliğ yoruğ rayi muniri,

Vale andin yoruq mo fızzamiri.

Qayu ilmiki yoq andin nihonroq,

Aniŋ qoşida yoq andin ayonroq.

surub hayat sori çun fıkrati raxş,

Sirehr ajzosin aylab jav-bajav raxş.

Va gar hikmatda royi jısm etib qism,

Köziga nuqtai mavhum uluğ jism.

Tabiiyu, riyoziyu, ilohiy,

Alif be te dek ollinda kamohi.

Bolub Yunonda hikmat virdi oniŋ,

Arastu bir kiçik şogirdi oniŋ.

Yorutqoç bazmni donoi olam,

Tilab şahzodani doroyi olam.

Qilib talimiğa yuz nav tәkid,

Falak ollinda manzil tutti xurşid.

Alif, be degaç ustod ibtidodin,

Alif oldi alamdin, be balodin.

Ham avval kunda berdi sarvi gulxad,

Atoğa hadyai talimi abjad.

Uçunçi oy ravon boldi savodi,

Burunğı yilda Quran boldı yodi.

Agar bir qatla kördi har sabaqni,

Yana oçmoq yoq erdi ul varaqni,

Ne söznikim oqub köŋliga yazib,

Dema köŋliki jon lavhiga qozib.

Oqub otmak uqub otmak şiori,

Qolib yodida safha-safha bori.

Түркілік Тәрбие Антологиясы, Алматы 2013, 844-848 беттерінен алынды.